Հետաքրքրական. Հայկական Ծիրանին Պատմութիւնը

Պատրաստեց՝ ՇՈՒՇԻԿ ՄԱՒԻՍԱԳԱԼԵԱՆ 

Image may be NSFW.
Clik here to view.Ծիրանը կը համարուի Հայաստանի ամենավառ խորհրդանիշներէն մէկը` զիջելով միայն Արարատին եւ նուռին: Մինչեւ իսկ ծիրանին լատինական անուանումը` Prunus Armeniaca, կը յուշէ, թէ որքա՛ն հայկական է այս պտուղը:

Ծիրանը Հայաստանի մէջ յայտնի էր հնագոյն ժամանակներէն: Պեղումներու ընթացքին Գառնիի մէջ յայտնաբերուած են ծիրանի կորիզներ: Շատ մը գիտնականներ նաեւ կը պնդեն, որ Ալեքսանդր Մակեդոնացին ծիրանը Հայաստանէն տարեր է Յունաստան` զայն ներկայացնելով միջերկրականեան երկիրներուն:

Այլ տեսութիւններ կը ժխտեն այն տեսակէտը, որ Հայաստանն է ծիրանի հայրենիքը` առաջ տանելով այն վարկածը, թէ Հնդկաստանն ու Չինաստանն են ծիրանի հայրենիքը:

Հակառակ ծիրանի ծագումին հետ կապուած բոլոր վարկածներուն` անժխտելի ճշմարտութիւն է, որ Հայաստանի տարածքին աճող ծիրանը ամբողջովին կը տարբերի այլ երկիրներու մէջ աճող տեսակներէն:

Հայկական Ծիրանին
Իւրայատկութիւնները

– Հայկական ծիրանը ոչ միայն համով կը տարբերի այլ ծիրաններէն, այլ նաեւ` իր իւրայատուկ գոյնով: Այս իւրայատուկ պտուղին գոյնը ո՛չ դեղին է, ո՛չ նարնջագոյն: Ան պարզապէս… ծիրանագոյն է: Ծիրանի կոչուած է նաեւ այն տօնական հագուստը, որ կրեր են հայ թագաւորներն ու թագուհիները, քանի որ անիկա նոյնպէս ունէր ծիրանագոյն երանգ:

– Պատահական չէ, որ հայկական ամենայայտնի երաժշտական գործիքը ծիրանափող կը կոչուի: Հայկական տուտուկը կը պատրաստուի բացառապէս ծիրանի ծառի փայտէն:

Հայկական տուտուկը կը տարբերի իր իւրայատուկ հնչողութեամբ. տուտուկի երաժշտութեան ընկերակցութեամբ կը կատարուին հարսանիքներն ու թաղումները:

Շատ մը վարպետներ փորձեր են տուտուկ պատրաստել այլ ծառի փայտէ, սակայն այդ տուտուկները չեն ունեցած այն ինքնատիպ հնչողութիւնը, զոր ունին ծիրանի ծառի փայտէն պատրաստուածները:

2007-ին հայկական տուտուկն ու իր երաժշտութիւնը ընդգրկուեցան ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի մարդկութեան ոչ նիւթական ժառանգութեան ցանկին մէջ:

– 2004-ին հիմնադրուեցաւ «Ոսկէ ծիրան» միջազգային փառատօնը: Փառատօնը նուիրուած է մշակոյթներու եւ քաղաքակրթութիւններու խաչմերուկի բնաբանին: Փառատօնին կը ներկայացուին ժապաւէններ, որոնք կը ներկայացնեն տարբեր մշակոյթներ եւ կրօններ` ցոյց տալով մարդկային քաղաքակրթութեան հարստութիւնը:

Փառատօնին բացումը կը կատարուի աւանդական ծիրանօրհնէքով` նոյն այն պտուղի օրհնութեամբ, որուն հետ կապուած են փառատօնին անուանումն ու Հայաստանը:

Եղանակի Ուտելիքներէն…

 Վարունգի Հիւթին Բուժիչ
Յատկութիւնները

Image may be NSFW.
Clik here to view.Կենսանիւթերով եւ հանքայիններով հարուստ վարունգի հիւթը աժան եւ մատչելի դեղ է մեր առողջութեան համար: Ծանօթանանք այս հիւթին 6 բուժիչ յատկութիւններուն:

– 1 –

Ջուրով եւ բնաթելերով յագեցած վարունգի հիւթը կը բարելաւէ մարսողական դրութեան գործունէութիւնը եւ կը կանխարգիլէ փորկապութիւնը:

– 2 –

Վարունգին հիւթը կ՛օգնէ կանխարգիլելու սրտանօթային որոշ անհանգստութիւններ: Անիկա, շնորհիւ փոթասիոմին, կը կանոնաւորէ արեան ճնշումը: Վարունգին հիւթը նաեւ կը պարունակէ փանքրէասին անհրաժեշտ նիւթ մը, որ կ՛օգնէ էնսիւլինի արտադրութեան եւ բնականաբար յանձնարարելի է շաքարախտաւորներուն:

– 3 –

Շատ քիչ ջերմուժ պարունակող վարունգին հիւթը միզեցնող է եւ յանձնարարելի` բոլոր անոնց, որոնք նիհարցնող սննդականոնի կը հետեւին:

– 4 –

Վարունգին հիւթը սիլիս կը պարունակէ, այս վերջինը կը զօրացնէ` հիւսկէնները, մկանները, ջիլերը (tendons), կապանները (ligaments) եւ աճառները (cartillages): Սիլիսը նաեւ հակաբորբոքային յատկութիւն ունի եւ յանձնարարելի է արթրոզէ տառապողներուն:

– 5 –

Վարունգին հիւթը չափազանց օգտակար է մորթին: Ջուրով, Էօ. կենսանիւթով եւ հիմնական իւղերով յագեցած այս հիւթը կը կանխարգիլէ մորթին կանխահաս ծերացումը, կ՛անհետացնէ աչքերուն տակի մութ գոյնը, փայլ եւ առողջ տեսք կու տայ դէմքին: Շուկայի թանկարժէք դէմքի քսուկներէն եւ լոսիոններէն կարելի է հրաժարիլ եւ օգտուիլ այս աժան եւ հրաշագործ հիւթէն:

– 6 –

Ա., Պէ. եւ Սէ. կենսանիւթերով հարուստ վարունգի հիւթը կը խթանէ մարմնին դիմադրականութիւնը: Օրական բաժակ մը վարունգի հիւթը բաւարար է մարմնին դիմադրականութիւնը զօրացնելու համար:

Վարունգի հիւթի պատրաստութիւն:

Եթէ վերը նշուածները ձեզ համոզեցին, եւ դուք վարունգի հիւթ պիտի օգտագործէք, ընտրեցէք մութ գոյնի, մսոտ վարունգներ, եւ անգամ մը որ հիւթը պատրաստէք, զայն անմիջապէս խմեցէք, քանի որ բոլոր հիւթերուն նման` անիկա կը կորսնցնէ իր սննդական արժէքին մէկ կարեւոր մասը` օդին եւ լոյսին պարզուելով:

Նաեւ կարեւոր է, որ լաւ լուացուած վարունգը քամէք իր կեղեւով, տրուած ըլլալով, որ Սէ. կենսանիւթին մէկ կարեւոր տոկոսը հոն կը գտնուի:

Նուէրին Արժէքը Արարքին Եւ
Կամեցողութեան Մէջ Է

Image may be NSFW.
Clik here to view.Երբ ընթրիքի կը հրաւիրուինք, սովորութիւն է նուէր մը տանիլ տանտէրերուն` մեր երախտագիտութիւնն ու շնորհակալութիւնը յայտնելու համար: Իսկ ի՞նչ նուիրել, յատկապէս երբ առաջին անգամն է, որ կ՛այցելենք տուն մը եւ բաւարար ծանօթ չենք տանտիկնոջ ճաշակին, տան յարդարանքին… Նման պարագային թելադրելի է նուիրել քիչ թէ շատ «չէզոք» բան մը, ինչպէս` ծաղիկ, տուրմ, խմիչք, անուշեղէն…

Ե՞րբ նուիրել

Սովորութիւն է նուէրը տալ տանտիկնոջ, երբ ան կը դիմաւորէ մեզ: Թելադրելի է նուէրը տալ հոն` մուտքին, ոչ բոլոր հրաւիրեալներուն ներկայութեան, նեղ կացութեան չմատնելու համար նուէր չբերող անձերը:

– Ծաղիկ նուիրելու պարագային…

Ծաղիկը միշտ ալ հաճոյք կը պատճառէ ստացողին:

Թելադրելի է ծաղկեփունջը ղրկել ընթրիքէն որոշ ժամանակ առաջ, ծաղկավաճառին միջոցով, որպէսզի տանտիկինը բաւարար ժամանակ ունենայ զանոնք ծաղկամանին մէջ զետեղելու: Մինչդեռ հրաւէրի պահուն նուիրուած ծաղկեփունջը դժուարութեան կը մատնէ տանտիկինը, որ մէկ կողմէն հիւրերը պիտի դիմաւորէ եւ միւս կողմէ` հիւրասիրութեան ու խոհանոցի աշխատանքները պիտի վերահսկէ:

Կենցաղավարական օրէնքներուն համաձայն, պէտք է բացարձակապէս խուսափիլ արհեստական ծաղիկ, մեխակ կամ քրիզանթեմ նուիրելէ: Նախընտրելի է երեք վարդ նուիրել, քան` փունջ մը արհեստական ձեւով գունաւորուած վարդագոյն կամ թիւրքուազ ապրիմ-մեռնիմներ:

Հետաքրքրական է, որ վարդերը կը նուիրուին անզոյգ թիւով:

Այլ նուէրներ

– Գինի կամ այլ խմիչքներ կարելի է նուիրել որեւէ ընթրիքի առիթով: Յատկապէս գինին շատ դասական ու անժամանցելի խմիչք է. եթէ նոյն օրը առիթ չեղաւ զայն մատուցելու, տանտէրերը վստահաբար մեծ սիրով կ՛ընդունին զայն, քանի որ առիթները չեն պակսիր զայն վայելելու:

– Տուփ մը տուրմը եւս շատ լաւ գաղափար է ընթրիքի մը առիթով նուիրելու համար, յատկապէս երբ տուփին մէջ կայ սեւ եւ կաթնային տուրմի տեսականի` բոլոր ճաշակները գոհացնելու համար:

– Պարտէզի պտուղ կամ բանջարեղէն` մատուցուած գեղեցիկ կողովի մը մէջ, կարելի է նուիրել ընտանեկան հաւաքոյթի պարագային, բայց` ոչ երեկոյեան ընթրիքի մը:

– Մօտիկ անձերու պարագային, կարելի է նուիրել` բուրումնաւէտ մոմ, գիրք, ասեղնագործ, փոքրիկ գեղօր մը եւ այլն…

* * *

Ի՛նչ ալ ըլլայ մեր նուէրը, նախ պէտք է բացարձակապէս խուսափինք չափազանց թանկարժէքէն` մեր դիմացինը նեղ կացութեան չմատնելու եւ նոյն արժէքով նուէր մը գնելու պարտադրանքին տակ չդնելու համար:

Ի վերջոյ նուէրին արժէքը արարքին եւ կամեցողութեան մէջն է:

Նորաձեւութիւն

«Լեմըն Կըրլ» Միտումը

2023-ի ամառնային ոճի վառ գաղափարը «Լեմըն կըրլ»-ն է, կամ` «Կիտրոնի աղջկան» ամառը: Այս համարձակ, վառ, թարմ ու զուարճալի միտումը կը վերաբերի ոչ միայն հագուստին, այլեւ` աքսեսուարներուն,  դիմայարդարման, մատնայարդարման եւ անուշահոտերուն:

«Լեմըն կըրլ»-ի ջատագովներն են «Մոսքինօ»-ն, «Տոլչէ էնտ կապանա»-ն, «Մանկօ»-ն, «Փրատա»-ն եւ այլ յայտնի նորաձեւութեան տուներ:

Ստորեւ` «Լեմըն կըրլ» միտումը բնորոշող հետաքրքրական նմուշներ:

Image may be NSFW.
Clik here to view.Image may be NSFW.
Clik here to view.Image may be NSFW.
Clik here to view.

Խոհագիր

Վարդագոյն Թացանով
Ֆարֆալէ

Image may be NSFW.
Clik here to view.Բաղադրիչներ

3 հատ միջակ չափի ճակնդեղ
500 կ ֆարֆալէ դդմաճ
500 կ ֆեթա պանիր
150 կ կակուղ պանիր (ֆիլատելֆիա, քիրի, փիքոն…)
2 ապուրի դգալ ձիթապտուղի ձէթ
4 պճեղ սխտոր
1 թէյի դգալ օրեկանօ
Աղ, սեւ պղպեղ
Դդմաճի եփի ջուրէն բաժին մը

Պատրաստութիւն

Ճակնդեղները խաշել, կեղուել եւ խորանարդարձեւ կտրատել ու փոխադրել հարիչին մէջ, աւելցնել` պանիրները, ձէթը,  սխտորը, աղը, սեւ պղպեղը, օրեկանոն եւ քանի մը դգալ դդմաճի եփի ջուրէն` նօսրացնելու համար: Հարել, մինչեւ որ միատարր թանձրուկ մը ստացուի:

Ֆարֆալէ դդմաճը խաշել, քամոցէ անցընել եւ փոխադրել ներկայանալի ամանի մը մէջ, աւելցնել վարդագոյն թացանը, խառնել եւ երեսը զարդարել մանրուած ռեհանով (կամ ազատքեղով), ֆեթա պանիրի փշրանքներով (կամ փարմըզան  պանիրով):

* * *

Շաբթուան Բանաստեղծութիւնը

 Ես Մի Ծառ Եմ Ծիրանի

Ես մի ծառ եմ ծիրանի,
Հին արմատ եմ անուանի,
Պտուղներս քաղցրահամ,
Բոլոր մարդկանց պիտանի:

Հին ծառ եմ արեւելեան,
Չունիմ որոշ այգեպան,
Տունկերս ամէն երկիր
Ընկած են բաժան-բաժան:

Ապրում եմ խեղճ, միայնակ,
Որոշ ծառի շքի տակ,
Հիւթս որդունքն է ծծում
Իմ տունկերուս փոխանակ:

Տունկերս ուր էլ որ գնան,
Թէպէտ նոյնը կը մնան,
Բայց օտար հողի վրայ
Չեն աճիլ, կը չորանան:

Արեւելքում ինձ տնկեց,
Երբ որ տէրը ստեղծեց.
Ասաւ` աճէ, բազմացիր,
Մի այգի էլ ինձ տուեց:

Ուղարկեց մի այգեպան`
Հարաւից հսկայ իշխան,
Այն հսկայի անունով
Կոչուեցայ ծառ հայկական:

Չորս հազար տարուայ ծառ եմ,
Մարմինս պինդ, կայտառ եմ.
Թէեւ ուժս պակաս է,
Բայց անունով պայծառ եմ:

ՋԻՎԱՆԻ